“Het woord Steampunk is eind jaren ‘80 ontstaan”

Definitie

Steampunk is Science Fiction uit de Victoriaanse tijd. Maar dat is wel heel erg kort door de bocht. Steampunk is een term die opduikt in amerikaanse literatuur op het einde van de jaren tachtig als variant op cyberpunk.

Steampunk voor mij als fotograaf is een Westers toekomstbeeld van een tijd die nooit geweest is gesitueerd rond de jaren 1890-1920. Dat wil zeggen dat alles wat in die jaren er toentertijd al aanwezig was, plus alles wat nog zou komen, zoals vliegmachines, tijdreizen, digitale camera’s en computers enzovoorts, allemaal al uitgevonden was in die tijd. Vandaar dat het een vervreemdend beeld oproept van outfits die ouderwets of zelfs historisch correct aandoen tot aan elementen die niet te plaatsen zijn in dat tijdsgewricht zoals een laserguns gemaakt van koper.

Steam Wars - Model: Juliette von Hohengraben, Duitsland

Overheersende gedachte is dat de outfit of het apparaat wat wordt getoond rechtstreeks in die tijd vervaardigt zou moeten zijn waar de stoommachines de hoofdbron vormden van de industriële revolutie. Natuurlijk hebben die grenzen van tijdsbeeld een overlap en vallen ze nog steeds onder de noemer Steampunk.

Drofnark Nederland 2013

Muziek

Er zijn talloze boeken en artikelen geschreven die steampunk verklaren en er een gewicht aan geven vanuit een literair, visueel en zelfs muzikaal perspectief. Ik haakte af toen er online discussies begonnen wat steampunk muziek moet zijn. Is het moderne muziek wat oud en vreemd aandoet of is het muziek gemaakt met instrumenten uit die tijd wat vernieuwend is en “vreemd” klinkt. Ziehier de paradox want zouden nieuwe instrumenten niet toegestaan zijn dan waren ze weldegelijk uitgevonden rond 1890, wat weer niet zo is, maar toch wel, want het is steampunk.

Er is geen exacte definitie te geven, anything goes. U.K. band The Wattingers spelen Amerikaanse blues gecombineerd met synths, originele outfits en zelfgemaakte animatie video’s.

The Wattingers. UK

Als andere uiterste noem ik de bizarre en grappige travestiet Titi von Tranz uit de U.K. die met foute teksten zoals “My friend’s pussy” en het Nederlandse “Zwarte Lola” ( ik ga de heren, straks amuseren) herinneringen ophaalt aan de tweede wereldoorlog alsof er nooit oorlog was met liederen uit die tijd. Revisie 3-7-2019. Helaas is Danny O’Hara aka Danielle Miller, aka Titi von Tranz aan de gevolgen van een longontsteking 1 op 30-6-2019 overleden. Er bestaat een korte documentaire over zijn Cabaret Berlin waarin hij uitgebreid vertelt over travestiet zijn. Hier is de documentaire.

Titi von Tranz

Mijn visie op Steampunk

Model: Björn Boomaars

In 2010 las ik in een discussie over steampunk een commentaar: Steampunk is voor mij “stoommachines en tandwielen…” waarop een reactie kwam: “In een stoommachine zitten helemaal geen tandwielen.” Dat laatste is ook waar. En daar schuurt het altijd in steampunk-land.

De beste en mooiste Steampunk beelden die ik maak is met mensen die zélf hun “gear” en outfits vervaardigen. Oude klokken worden gesloopt om tandwielen te verkrijgen, zelfgemaakte pseudo-wetenschappelijke apparaten en instrumenten die goed werken of waar een goed verhaal achter zit worden bedacht en gebouwd uit het niets of met spullen verkregen van marktplaats die uit elkaar gehaald worden en opnieuw samengesteld. Maar ook de kant en klare steampunk spullen uit Zuid-west Azië die worden losgehaald en aangepast.

Scene uit Airship The Peregrine

Time vortex calculator gebouwd door Emma McMurphy. Scene uit Airship The Peregrine

Bankstellen uit tweedehandswinkels worden gehaald en gestript om met het verkregen oude leer nieuwe dingen te maken waarbij mensen zichzelf aan gaan leren hoe ze met leer en naald aan de gang moeten gaan.

Oude kledingpatronen van Victoriaanse makelij staan model voor nieuw te maken corsetten en jurken al of niet met bustle. Deze kwaliteit steampunk was het sterkst in Nederland vertegenwoordigd tussen 2010 en 2015. Het concept was tamelijk nieuw en mensen deden echt hun best om er iets heel origineels van te maken omdat het nog niet te koop was. Wellicht kan ik het samenvatten zoals de in Nederland wonende Brit Andy Fraser schrijft “I like to get old junk that doesn’t work. Take it apart, and make new junk that will never work.” Die mensen zijn er nog steeds, maar…

Lynn, Nederland. eye piece zelfgemaakt van kant, leer en koperen zeef, nek korset en oorbellen ook zelfgemaakt.

Mainstream Steampunk in Nederland

De echte creatieven zijn helaas in de minderheid geraakt. Steampunk heeft voor mij geen bijzondere visuele waarde meer sinds Zuid-west Azië begon met het produceren van mainstream Steampunk; Kant en klare goedkope Steampunkkostuums, Steampunkwandelstokken, Steampunkmanchetknopen, Steampunkhorloges en Steampunksierraden waardoor binnen no-time iedereen in dezelfde lichtbruin/donkerbuin gestreepte outfit rondliep plus hoed of piepklein hoedje met goggles. Mainstream Steampunk anno 2019 staat voor mij gelijk aan een kerstmarkt waar goedbedoelde prullen worden verhandeld, en het is een bron van inspiratie waar menig carnavalsvereniging zich een nieuw thema aanmeet. Ga je gang hoor, zolang ik er maar niet bij hoef te zijn.

Vraag is natuurlijk: Is dat nou zo erg? Nee, integendeel. Want zolang steampunk zichzelf niet kan vernieuwen blijft het een interessant fenomeen om te zien hoe commercie omslaat naar het grote publiek en wordt iedereen uitgedaagd om iets vernieuwends te maken. Natuurlijk zijn ze er nog, de mensen die creatief omgaan met de spullen die er zijn. Gelukkig wel.

Bonsart Bokel. Historisch correct kostuum 1914. Zelf vervaardigd eye piece van camera onderdelen.

Europese stijlen

Zoals het in elke beweging gaat zijn er verschillende culturen. Door de jaren heen was en ben ik in verschillende landen in Europa aanwezig als gast fotograaf of festival fotograaf op fantasy festivals. Ik prijs me gelukkig dat ik het onderscheid kan maken tussen Duitse, Zwitserse, Nederlandse en UK stijlen. Nederlanders zijn geneigd om van alles en nog wat met elkaar te combineren waardoor één harmonisch geheel ontstaat.

Steampunk UK, waar de materialen uit het Victoriaans tijdperk nog te krijgen is in de thrift shops staan qua definitie van steampunk dichterbij maar kleuren zich in het algemeen zwart/donker of ze werken veel met tropenhelmen vanwege de ontdekkingsreizen uit die tijd.

UK steampunk: Adam Mcskelly

UK Steampunk: Doncaster

UK Steampunk: Tracey Barnes

UK Steampunk: Doncaster

UK Steampunk: Tony Bates

In Steampunk Duitsland is het meer geüniformeerd, netter, pünktlich.

Steampunk Duitsland: Nenna Gaukel

Steampunk Duitsland: Dusty Steampott

Steampunk Duitsland: Dusty Steampott

Steampunk Duitsland: Barnabas von Cronenberg

Steampunk Duitsland: Christopf

In Duitsland was het waar ik voor het eerst de een tegen de ander hoor zeggen “das ist kein Steampunk”. Men doelde daarmee op de outfit van een ander, het was niet eind 19e eeuws, te modern. Ik geef geen waardeoordeel over “hoe steampunk” iemand wel of niet is want Steampunk is van iedereen, ook in een kant en klaar kostuum. Dat groepen zich bepaalde stijlen aanmeten waarbij ze zichzelf als groep kunnen uitstralen is niet meer dan logisch.

Steampunk Zwitserland staat dichterbij historisch correct, met een kleine twist.

Zwitserland. Alpengebied

Zwitserland: Basel, stedelijk

Zwitserland, Zurich

Zwitserland: Zurich

Zwitserland: Basel

Zwitserland. Gebasseerd op de film Sucker Punch

Steampunk fotografie

Steampunk fotografie liet zich snel verleiden tot fantasieloze voor de hand liggende foto’s als het op bewerken aan kwam. Victoriaanse foto’s zijn bruinig getint. Sepia en chamois (bleekgeel) noemen we die tinten. De eerste edits die op internet te zien waren, waren vaak in sepia stijl bewerkt. Erg voor de hand liggend en zeker niet creatief. Het probleem van een fantasy model in het algemeen is dat het model geen fotomodel is, maar wel iemand die met passie aan zijn outfit werkt. Zorg ervoor dat alle facetten van de outfit vast komen te liggen. Probeer verschillende poses. Een steampunk model vindt het fijn als je richting geeft aan houdingen, sferen en poses. Het is dan ook de taak van jou als fotograaf om je voor te bereiden hoe jij de foto wilt maken. Want het is niet het model, maar jij die op de knop drukt en dus de foto “maakt”. .

Blog

Posts tagged with steampunk

Wat is steampunk?